İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İstanbul Planlama Ajansı (IPA), 7 Ağustos’ta “Şeffaf Bir Toplum için Şeffaf Yönetişim: Türkiye’nin Şeffaflık Karnesi” başlıklı yeni bir rapor yayınladı. Raporda Türkiye’nin şeffaflığı ve hesap verebilirliği kapsamlı bir şekilde değerlendiriliyor.
IPA Başkanı Dr. Buğra Gökce, raporun bulgularına dikkat çekerek, “Türkiye, yolsuzlukla mücadelede 180 ülke arasında 115’inci sırada yer alıyor. Hukukun üstünlüğü açısından Türkiye, tüm ülkelerin yüzde 65’inden daha kötü durumda. Demokrasiyi güçlendirmek ve Adil kamu yönetiminin sağlanması, daha yüksek düzeyde hesap verebilirlik, şeffaflık ve hukukun üstünlüğü gereklidir.”
Raporda, Uluslararası Şeffaflık Örgütü Yolsuzluk Algılama Endeksi ve Dünya Bankası Yönetişim Göstergeleri’ne göre Türkiye’nin şeffaflık konusundaki ciddi kaybı vurgulanıyor.
Ülke, İfade Özgürlüğü ve Sorumluluk ölçütlerinde 2008’den bu yana istikrarlı bir düşüş gösterdi. 2023’te Türkiye yüzde 23,19 ile ülkeler arasında en kötü çeyrekte yer aldı.
Türkiye’nin Yolsuzluk Algılama Endeksi’ndeki konumu 2012’den bu yana düşüş gösteriyor. 2010’ların başında yolsuzlukla mücadelede 50’li yıllarda yer alan Türkiye, 2023 itibarıyla 180 ülke arasında 115’inci sıraya geriledi. 2023 Yolsuzluk Algılama Endeksi sonuçlarına göre Türkiye, yolsuzlukla mücadelede 180 ülke arasında 115. sıraya geriledi. son on yılda en çok puan kaybeden ülkeler.
Yolsuzluk Algılama Endeksi’nde Türkiye, G20 ülkeleri arasında Rusya ve Meksika’nın önünde 18’inci sırada yer aldı. 37 OECD ülkesi arasında sadece Meksika’nın önünde 36’ncı oldu. Dünya çapında 180 ülke arasında 115. sırada yer aldı.
Raporda kamu alım sisteminde şeffaflığa yönelik bir bölüm ayrıldı. Buna göre, açık ihale yoluyla yapılan kamu mal ve hizmet alımlarının oranı 2015 yılından bu yana yüzde 74,60’tan yüzde 46,66’ya düştü. Pazarlık yoluyla ihale oranı ise ciddi bir yükselişle yüzde 7,86’dan yüzde 36,28’e çıktı.
Bu rakamlar, zamanla kamu alım sisteminin şeffaflık ve rekabetçilikten hızla uzaklaştığını göstermektedir.
Raporda, “Şeffaflığın ve rekabetin olmadığı bir ortamda kamu alımlarında yolsuzluk riski artıyor, rekabet gücü düşüyor ve verimlilik düşüyor” denildi.
Türkiye 2018 yılından bu yana vergi harcaması raporu yayınlamamaktadır. Raporda, daha şeffaf, hesap verebilir ve demokratik bir toplum için ayrıntılı ve kamuya açık vergi harcaması raporlarının gerekli olduğu belirtildi.
Kamu medya harcamalarına ilişkin olarak, devlet tarafından işletilen Basın İlan Kurumu’nun (BİK) harcamalarını 2020’den bu yana kamuoyuna açıklamaması, hükümetin medya harcamalarının şeffaflığı konusunda soru işaretlerine yol açtı. Kamu bankalarının reklam harcamalarındaki büyük artışlar (2020-2023 arasında yüzde 790 ile 1400 arasında değişen artışlar), medya finansmanında şeffaflığa ilişkin endişelere işaret etti.
