Türkiye Sivil Toplum Geliştirme Merkezi (STGM), 8 Kasım’da sivil toplum kuruluşlarına yönelik kamuoyu algısını konu alan bir rapor yayınladı.
“Türkiye’de Sivil Toplum Algısı Raporu”, 8 Aralık 2023 ile 15 Ocak 2024 tarihleri arasında 42 ilde 3.040 kişiyle yapılan yüz yüze görüşmelerden elde edilen bulgulara dayanılarak hazırlandı. Sivil toplum oranının düşük olması, sivil toplum kuruluşlarının 6 Şubat 2023 depremi sonrası saha çalışmaları, bu kuruluşlara yönelik kamuoyu görüşlerini olumlu yönde etkiledi.
Katılımcıların yaklaşık yüzde 50’si, deprem sonrası çalışmalarını gördükten sonra sivil toplum kuruluşlarına daha olumlu bakmaya başladıklarını ve afet müdahalesinde devlet kurumlarından daha etkili olduklarına inandıklarını söyledi. Katılımcılar ayrıca devlet müdahalesi olmadan sivil toplum kuruluşlarının deprem müdahalesinde daha aktif olabileceklerini de hissettiler.
Kamuoyu sivil toplumu “gönüllülük”, “dayanışma”, “bağış”, “yardım” gibi kavramlarla ilişkilendirdi. “Savunuculuk”, “demokrasi” ve “aktivizm” gibi terimler en az bahsedilenler arasındaydı.
Katılımcılar sivil toplum kuruluşlarına yönelik çeşitli eleştirilerde bulunmalarına rağmen olumsuz bir dil kullanmadılar. Yalnızca yüzde biri bunları “misyonerlik faaliyeti” veya “yabancı nüfuz” gibi terimlerle ilişkilendirdi.
Ankette katılımcılara Türkiye’nin en çok hangi tür sivil toplum kuruluşlarına ihtiyaç duyduğu soruldu. En çok yanıtlar yoksulluk, eğitim ve sağlık hizmetlerine yönelik kuruluşlar olurken, temel hak ve özgürlükler en az dile getirilen ihtiyaçlar arasında yer aldı.
Katılımcıların yüzde 80’i sivil toplum kuruluşlarının kamu politikalarının şekillendirilmesinde veya toplumsal sorunların çözümünde hiçbir etkisinin olmadığına inanıyor. Raporda, bu durumun sivil toplum kuruluşlarının belediyeler, bakanlıklar ve Meclis’teki süreçlere yeterince dahil edilmemesinden kaynaklandığı belirtildi.
Raporda ordunun en güvenilen kurum olduğu, dini toplulukların ise en az güvenilen kurum olduğu ortaya çıktı. Sivil toplum kuruluşları güven açısından devlet kurumlarının ve kamu kurumlarının hemen altında yer aldı.
Raporda, 35 yaşın altındaki katılımcıların dini liderlere, iktidardaki partilere, belediyelere ve dini topluluklara 35 yaşın üzerindekilere göre daha az güvendiği belirtildi. Genç katılımcılar ayrıca sosyal medyaya daha fazla güvendiklerini ifade etti.
Deprem sivil toplum algısını olumlu yönde etkilese de araştırma, kamuoyunun sivil toplum kuruluşlarına yönelik farkındalığının sınırlı kaldığını gösterdi. Raporda, sivil toplum kuruluşlarının afet zamanlarında ön plana çıkarken kamuoyunda tanınırlığının düşük olduğu belirtildi.
Sivil toplum denilince akıllarına ne geldiği sorulduğunda katılımcılar en çok Kızılay ve AHBAP’tan bahsettiler. Araştırma ayrıca ana akım medyada yer alan LÖSEV, TEMA, Darüşşafaka gibi kuruluşların da en çok tanınanlar arasında yer aldığını gösterdi.
Halkın yüzde 80’inin sivil toplum kuruluşlarıyla temasının bulunmadığını belirten raporda, “örgütlenme özgürlüğü alanındaki zorlukların hem kamuoyunun algısını hem de sivil toplum örgütlerine yönelik farkındalığı olumsuz etkilediği” belirtildi.
Anket, siyasi bağlantıları olan kuruluşların kamu desteğinin sınırlı olduğunu gösterdi. TÜRGEV, Deniz Feneri, İnsani Yardım Vakfı (İHH) gibi kuruluşların kamuoyunda tanınırlığı düşüktü.
Rapora göre halkın sivil toplumla etkileşimi yardım alma, burs, barınma gibi faaliyetlerle sınırlıydı.
Sivil toplum kuruluşlarına neden katılmadıkları sorulduğunda katılımcılar çoğunlukla bu faaliyetlere katılma konusunda “tereddüt ettiklerini veya korktuklarını” yanıtladılar.
Araştırma, gençlerin sivil toplum kuruluşlarına aşina olmalarına rağmen katılım konusunda tereddütlü olduklarını ortaya çıkardı. Bu tereddüt, kuruluşların üyelikleri raporlama zorunluluğuna bağlandı.
Raporda, sivil toplum kuruluşlarının üye veya gönüllü bulma konusunda karşılaştığı zorlukların örgütlenme özgürlüğündeki zorluklardan kaynaklandığı belirtildi. Ancak sivil toplumun genişlemesini destekleyen koşullar yaratılırsa bu zorlukların değişebileceği öne sürüldü.
Raporun bulguları, sivil toplum kuruluşlarıyla etkileşimde bulunan katılımcıların bu kuruluşlara karşı daha olumlu algılara ve daha yüksek güvene sahip olduklarını gösterdi. Katılımcılar sivil toplum kuruluşlarına aşina oldukça güven arttı. Sivil toplumun katılımı da yüksek eğitim ve gelir düzeyleriyle birlikte arttı. Şu anda katılımcıların yüzde 36’sı sivil toplum kuruluşlarına güvendiğini ifade etti.
