Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, bir Türk gazetesine verdiği demeçte, Rusya’nın Türkiye ve Suriye’yi uzun zamandır gergin olan ilişkilerini normalleştirmek için müzakereleri hızla yeniden başlatmaya aktif olarak teşvik edeceğini, çünkü her iki tarafın da diyaloga ciddi ilgi gösterdiğini söyledi.
Cuma günü Hürriyet’e verdiği röportajda Lavrov, “Türkiye-Suriye ilişkilerinin normalleşmesi, Suriye’de sürdürülebilir istikrar ve Ortadoğu’da bölgesel güvenlik açısından çok önemli” dedi.
Eylül ayında New York’taki Astana süreci toplantısı sırasında Türk ve İran meslektaşlarıyla ilgili konunun alındığını belirterek, “Rusya Ankara ve Şam arasındaki anlaşmazlıkları ortadan kaldırmak için tutarlı bir çaba gösteriyor” dedi.
Türkiye ve Suriye, 2011’de Suriye’de iç savaşın başlaması ve Ankara’nın muhalefet güçlerini desteklemek ve kuzeydeki PKK/YPG teröristlerini savuşturmak için asker konuşlandırmasının ardından kopan bağları onarmak için son yıllarda girişimlerde bulundu.
Suriye’deki savaş, 2011 yılında rejim karşıtı protestoların bastırılmasının ardından başladı ve 500.000’den fazla insanın ölümüne ve milyonlarca kişinin yerinden edilmesine yol açtı. Esad, Suriye muhalefetini terörist olarak görüyor.
Birleşmiş Milletler verilerine göre Türkiye, 85 milyonluk nüfusun 3,2 milyonuna yakın Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapıyor.
2022’den bu yana üst düzey Suriyeli ve Türk yetkililer, savunma ve dışişleri bakanlarının yanı sıra istihbarat şefleri Rusya’nın arabuluculuğunda görüşmeler için bir araya gelirken, Moskova yumuşama için baskı yapıyor.
Tahran da dahil olmak üzere Moskova’da yapılan son görüşmeler Mayıs 2023’te başarısızlıkla sonuçlandı.
Rusya hâlâ iki ülke liderleri arasında bağları düzeltmek için bir toplantı yapılmasını kolaylaştırmaya çalışıyor. Irak ayrıca Temmuz ayında iki lideri bir araya getirmeye çalışabileceğini söylemişti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaz aylarında görüşmediği Suriyeli mevkidaşı Beşar Esad’ı görüşmelere davet etme planını dile getirdi.
Esad başlangıçta Şam’ın, “Suriye devletinin tüm toprakları üzerindeki egemenliğine saygı gösterilmesi ve her türlü terörle mücadeleye dayanması koşuluyla” Türkiye-Suriye ilişkilerini canlandırmaya yönelik tüm girişimlere açık olduğunu söyledi.
Temmuz ayının sonlarında, Türk birliklerinin Suriye’den çekilmesini istediğini ancak bunun görüşmelerin ön koşulu olmadığını açıkça ifade etti.
Ancak o tarihten bu yana süreç esas itibarıyla donduruldu.
Geçtiğimiz hafta Kazan’da düzenlenen BRICS Zirvesi’ne katılan Erdoğan, konuyla ilgili “yakında yapıcı adımlar” görmeyi umduğunu ifade etti. Ayrıca Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’den, Suriye hükümetinin ilişkileri normalleştirmek için Ankara’yla temas kurması konusunda yardım istediğini de doğruladı.
“Rusya’nın Suriye hükümeti üzerindeki etkisi biliniyor… Sayın Putin’den (Suriye Devlet Başkanı) Beşar Esad’ın çağrımıza yanıt vermesini istedik. Sayın Putin, Esad’a bu adımı atması yönünde bir çağrı yapacak mı? Bunu kendi takdirine bırakıyoruz. Zamanı geldi” dedi Erdoğan.
Suriyeli mültecilerin dönüşü, terörle mücadele ve sınır güvenliği konularının ele alındığı Moskova görüşmelerine değinen Lavrov, Şam ve Ankara’nın bu konulardaki tutumlarındaki görüş ayrılıklarının müzakere sürecini durdurduğundan yakındı.
Lavrov’a göre Suriye rejimi, Türk birliklerinin kuzey Suriye’den çekilmesinin öncelikle açıklığa kavuşturulması gerektiğinde ısrar ederken, Türkiye prensipte Suriye’nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne olan bağlılığını yeniden teyit ediyor ancak askerlerin geri çekilmesi konusunu daha sonra ele almayı teklif ediyor.
Türkiye, PKK/YPG’nin hemen sınırından geçmesinin, geçmişte PKK/YPG saldırılarına maruz kalan Türkiye sınır kasabaları için ciddi bir endişe kaynağı olduğunu söylüyor.
YPG, Türkiye’nin güneydoğusu ile kuzey Suriye ve Irak’ın bazı bölgelerinde sözde Kürt öz yönetimini sağlamak amacıyla on yıllardır süren terör kampanyasında on binlerce kişinin ölümünden sorumlu olan terör örgütü PKK’nın Suriye koludur.
YPG, Suriye’nin kuzeydoğusunda kendine özgü bir varlık yaratmak ve geniş toprakları işgal etmek için iç karışıklıklar sırasında oluşan güç boşluğundan yararlandı. Terör örgütü, Türkiye-ABD ilişkilerini zora sokan DEAŞ’a karşı da ABD’de büyük bir müttefik buldu.
Türk arabuluculuğu
Rusya’nın Ukrayna’da devam eden savaşında Türkiye’nin arabuluculuk yapması ihtimaline ilişkin Lavrov, Batılı ülkeler ve Kiev hükümetinin “Ukrayna’da barış arayışında olmadıklarını ve bu nedenle Türkiye dahil herhangi bir ülkenin barış çabalarının başarılı olma ihtimalinin düşük olduğunu” savundu.
Ancak Lavrov, Ankara’nın Rusya-Ukrayna ihtilafında arabuluculuk yapma çabaları karşısında Türkiye’nin Ukrayna ile askeri işbirliğinin dikkat çekmediğini söyledi.
Ankara’nın Kiev’le askeri-teknik işbirliğinin “üzücü” olduğunu, çünkü Ukrayna ordusunun Rusya’ya yönelik saldırılarda Türk silahlarını kullanmasının Moskova için bir güvenlik kaygısı olduğunu söyledi.
“Bu, Türk liderliğinin arabuluculuk hizmetleri sunmaya hazır olduğuna dair beyanları ışığında kafa karıştırıcı” dedi.
Aynı zamanda Rusya’nın Türkiye’nin arabuluculuk çabalarını takdir ettiğini kaydetti.
Lavrov, “Türk hükümeti, 2022 baharında Kiev’den temsilcilerle istişareler için İstanbul platformunu sunarak ve tahıl anlaşmasını kolaylaştırarak çok önemli bir rol oynadı” dedi.
“Ancak İstanbul müzakereleri, Vladimir Zelenskyy’nin düşmanlıkları durdurabilecek ve ilgili tüm tarafların çıkar dengesini güvence altına alabilecek anlaşmalara varmasını engelleyen Anglo-Saksonlar tarafından sonuçta baltalandı.”
BRICS üyeliği
Türkiye’nin BRICS’e olası katılımına değinen Lavrov, Rusya’nın Ankara’nın ilgisini memnuniyetle karşıladığını ve bunun grubun “saygıya, pragmatizme dayalı ve üçüncü tarafları hedef almamaya dayalı” çekiciliğini doğruladığını belirtti.
Kabul edildiği takdirde, kendisini Batılı güçlere karşı bir denge unsuru olarak gören ve üyeleri başta devam eden Orta Doğu çatışması olmak üzere çeşitli konularda Batı ile keskin anlaşmazlıklar yaşayan ittifaka katılan ilk NATO üyesi olacak.
Ankara, BRICS’i Batı bağlarına ve NATO üyeliğine bir alternatif olarak değil, üye ülkelerle daha fazla ekonomik işbirliği fırsatı olarak görüyor.
BRICS ülkeleri dünya nüfusunun yarısından biraz azını ve küresel gayri safi yurtiçi hasılanın yaklaşık üçte birini temsil ediyor. Bir “platform” olarak Ankara’nın 1999’dan bu yana kapısını çaldığı Avrupa Birliği gibi üyelere bağlayıcı ekonomik yükümlülükler getirmiyor.
BRICS, beş kurucu üyesinin kısaltmasıdır, ancak bu yıl ittifaka dört ülke eklendi; bunların üçü İran dahil Orta Doğu’dandı.
Lavrov, Türkiye’nin BRICS’in daha da genişlemesine önemli katkılar sağlayacağına inandığını belirterek, Türkiye’nin katılımına ilişkin kararın oybirliğiyle ve BRICS üyelerinin ve Türkiye’nin egemenlik tercihlerine saygıyla verileceğine dair güvence verdi.
