New York Times gazetesinin haberine bakılırsa, 74 yaşındaki koleksiyoner Aaron Mendelsohn Burdur’daki Boubon Antik Kenti’nden çalınan 2000 senelik bir heykeli satın aldı. Sadece Manhattan Bölge Savcılığınca meydana getirilen soruşturma, Mendelsohn’un heykelin Türkiye’den çalındığını bilmesine karşın satın aldığını ortaya çıkardı. Koleksiyoner iddiaları reddetse de sunulan kanıtlar sonrasında hakkında tutuklama emri çıkarıldı.
Mendelsohn tarafınca satın alınan İmparator Heykeli, Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda meydana gelen kaçak kazılarla çıkarılan ortalama 10 heykelden biriydi. Ilkin İngiltere’ye götürülen heykelin son durağı ise ABD Birleşik Devletleri oldu. 2007 yılındaysa koleksiyoner Mendelsohn tarafınca bir galeriden satın alındı. Mendelsohn, Türkiye’den kaçırıldığını bilmesine karşın heykeli sergilemeye devam etti. Sadece Türkiye ile ABD Birleşik Devletleri içinde kültürel mirasın korunmasına yönelik ortak emek harcamalar sonrasında işler onun için yolunda gitmedi.
ABD’de 2017 senesinde savcılık bünyesinde kurulan Çalıntı Eserler Birimi Mendelsohn’un elindeki heykel için ceza davası açma yoluna gitti. Gazetenin haberine bakılırsa ABD’li uzmanlar dava dosyası için oldukça titiz bir emek harcama yürüttü. Koleksiyonerin tüm elektronik yazışmaları mercek altına alındı.
Tespit edilen yazışmalara bakılırsa Aaron Mendelsohn heykeli satın alırken eserin Türkiye’den kaçırıldığını biliyordu. Hatta bir uzmanla yazışmasında, eseri hukuki takibattan iyi mi kurtarabileceğine dair tavsiye bile aldı. Eski bir müze küratörü verdiği tavsiyede, heykelin yalnızca hususi misafirlere gösterilmesi durumunda yasal takipten kurtulabileceğini belirtti.
Mendelsohn’un çabaları yetersiz kaldı. Manhattan Bölge Savcılığı ile Kültür ve Gezim Bakanlığınca elde edilmiş ve savcılık tarafınca sunulan deliller sonrasında mahkeme, Mendelsohn’un İmparator heykelinin Türkiye’den kaçırıldığını bilmesine karşın satın almış olduğu iddiaları karşısında hakkında tutuklama emri çıkardı. Yargılama sürecinin sonunda heykelin Türkiye’ye iade edilmesi umut ediliyor.
Türkiye ve Manhattan Bölge Savcılığı içinde devam eden ortaklaşa iş yardımıyla her iki ülkede meydana getirilen soruşturmalar ve toplanan deliller sonucu bugüne dek 5 imparator heykelinin Türkiye’ye iadesi sağlandı.
Kültür ve Gezim Bakanı Mehmet Nuri Ersoy daha ilkin yapmış olduğu bir açıklamada “Kaçakçılıkla mücadelenin en mühim yolu alıcıyı yıldırmak. Kaçakçıyı yıldırmak istiyorsanız, alıcıyı yıldırmanız gerekiyor. Tüm çalışmalarımız alıcıyı yıldırdı. Bunun neticelerini, meyvelerini ülkemiz 7 senedir oldukça ciddi bir halde topluyor. Öteki ülkelerdeki kolluk birimlerinin mevzuya verdikleri önemin artmasında Türkiye şeklinde köken ülkelerinin çabası yatıyor.” ifadelerini kullanmıştı. Yaşanmış olan son vaka Türkiye’nin bu stratejisindeki başarısını da ortaya koydu.
Türkiye’nin Anadolu’dan kaçırılan eserler için verdiği mücadelede ülkeler arasındaki ortaklaşa iş büyük ehemmiyet taşıyor. Kültür ve Gezim Bakanlığı Kaçakçılıkla Savaşım Daire Başkanlığı’nın kurulması sonrasında kültürel varlıkların iade süreçlerinde mühim başarılar arka arkaya geldi.
Türkiye’nin öteki ülkelerle yapmış olduğu ortak çalışmalara ilişkin anlaşmalar sonrasında kültürel varlıkların iadesi hız kazanmıştır. İmparator heykelinin savcılık soruşturmasına uzanan süreci de bu anlaşmaların somut bir örneği olarak tarihe geçti.
Meydana getirilen titiz emek harcamalar sonrasında Türkiye, Anadolu’dan kaçırılan 26 bin 684 eserin iadesini sağlamış oldu. Bu eserlerin ortalama 9 binini ise 2018 yılının arkasından Türkiye’ye iade edilen eserler oluşturuyor. Son olarak Boubon kökenli imparator heykellerinin beşincisi olan Marcus Aurelius heykeli ABD’den Türkiye’ye getirilerek Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde sergilenmeye başlanmıştı.
