Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, Erdoğan’ın Brezilyalı mevkidaşı ile yaptığı görüşmede bu konunun altını çizdiğini söyledi. BM’nin özellikle Gazze’deki çatışmaları önlemedeki başarısızlığını ve uluslararası kurumun krizlerle mücadeledeki verimsizliğini eleştirdi.
Türk lider, ilgili tüm etkinliklerde, İsrail gibi saldırgan ülkeleri durdurmaya yönelik her türlü girişimi veto etme yetkisine sahip olan BM Güvenlik Konseyi üyelerine yönelik “dünya beşten büyüktür” mantrasıyla reform çağrısını yaygınlaştırıyor. Erdoğan, Silva ile yaptığı görüşmede Brezilya’nın küresel yönetişim reformuna odaklanmasının zamanında ve önemli bir girişim olduğunu söyledi.
Ankara sık sık İsrail’in saldırganlığının bölgesel barışı tehlikeye atacağı ve çatışmanın Filistin topraklarının ötesine yayılabileceği konusunda uyarıyor. İsrail’in Lübnan’ı hedef almaya başlamasının ardından Erdoğan, Netanyahu yönetiminin bir sonraki hedefinin Türkiye olabileceği yönündeki endişelerini dile getirdi. Bu arada uluslararası toplum, Türkiye’nin İsrail’in Filistinlilere yönelik soykırımcı politikaları olarak adlandırdığı politikayı büyük ölçüde destekliyor. BM Güvenlik Konseyi 15 üyeden oluşuyor: Çin, Fransa, Rusya, İngiltere ve ABD’den oluşan veto hakkına sahip beş daimi üye ve Genel Kurul tarafından iki yıllık dönemler için seçilen 10 daimi olmayan üye. İsrail’in en büyük destekçisi ABD, Tel Aviv’e hem askeri hem de diplomatik destek sağlıyor. Fransa ve İngiltere ise Netanyahu yönetimine zaman zaman yöneltilen eleştiriler dışında desteklerinde kararlı.
Eylül ayında BM Genel Kurulu’nda yaptığı sert konuşmada Erdoğan, BM’yi İsrail’in Gazze Şeridi’ndeki ölümcül saldırısını dizginlemedeki yetersizliği nedeniyle eleştirdi. BM’yi “işlevsiz, hantal ve hareketsiz bir yapı” olarak nitelendirdi ve delegelere “uluslararası barış ve güvenliğin, Güvenlik Konseyi’nin ayrıcalıklı beş daimi üyesinin keyfine bırakılmayacak kadar önemli olduğunu” söyledi. Ayrıca Güvenlik Konseyi’ne İsrail’e yaptırım uygulaması çağrısında bulundu ve genel kurulun Gazze’de derhal ateşkes sağlanması, mahkumların değişimi ve insani yardımın engellenmeden ulaştırılması için güç kullanılmasını tavsiye etmesi gerektiğini söyledi.
Zirvede Erdoğan, görevden ayrılan ABD Başkanı Joe Biden, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Çin’den Xi Jinping, Hindistan’dan Narendra Modi ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un da aralarında bulunduğu liderlerle bir araya gelecek. Zirvenin gündeminde aynı zamanda açlığa ve zengin elitlerin vergilendirilmesine karşı küresel bir ittifak da yer alıyor.
Türk medyası, zirvede Erdoğan’ın İsrail’in bölgede artan saldırganlığını ve bunun neden olduğu bölgesel savaş tehdidini vurgulayacağını bildirdi. Bu tür saldırılar karşısında mevcut küresel sistemin eksikliklerini giderecek ve reform çağrılarını yineleyecek. İsrail, planlanan zirve deklarasyonunu “dengesiz ve taraflı” olarak nitelendirerek sert bir dille eleştirdi. Dışişleri Bakanı Gideon Saar, sosyal medya platformu X’te hafta sonu G-20 ülkelerinin birkaç dışişleri bakanını telefonla aradığını ve İsrail’in kendini savunma hakkını dışladığı bildirilen taslaktan “hoşnutsuzluğunu” dile getirdiğini söyledi. İsrail G-20 üyesi değil.
İletişim Başkanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, Copacabana Kalesi’ndeki Erdoğan-Silva görüşmesinde, Türkiye ile Brezilya arasındaki ikili ilişkilerin yanı sıra bölgesel ve küresel konular da ele alındı.
Erdoğan, Türkiye ile Brezilya arasındaki ilişkilerin ilerletilmesinde üst düzey diyaloğun öneminin altını çizdi. Türkiye’nin iki ülke arasındaki stratejik ortaklığı güçlendirme konusundaki kararlılığını yineledi. Brezilya’yı İsrail saldırganlığına karşı ilkeli duruşundan ötürü övdü ve Türkiye’nin BM nezdinde İsrail’e silah ve mühimmat satışını durdurma girişimini vurguladı. Türkiye’nin Filistin’de kalıcı bir ateşkes sağlanması, bölgeye kesintisiz insani yardım ulaştırılması ve iki devletli çerçeveye dayalı adil bir çözüme ulaşılması konusundaki kararlılığını yineledi.
Türkiye, onlarca yıldır devam eden çatışmayı çözecek diplomatik bir zemin bulmak amacıyla İsrail ile ilişkilerini normalleştirmeye çalışırken, İsrail tarafından ezilen Filistinlilerin sesini her diplomatik platformda yükseltti. Ancak 7 Ekim 2023’ten sonra İsrail ile Tel Aviv ile olan düşük düzeyli bağlarını kopardı ve Erdoğan’ın “bugünün Hitler’i” dediği İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu yönetimini insanlığa karşı suçlara karıştırmaya çalıştı.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün bir raporunda İsrail’in Gazzelileri yerinden etmesinin “insanlığa karşı suç” anlamına geldiği belirtilirken, özel bir BM komitesi Perşembe günü yaptığı açıklamada, İsrail’in Gazze’deki saldırılarının soykırım özellikleriyle tutarlı olduğunu söyledi. BM Özel Komitesi, 7 Ekim 2023’ten geçen Temmuz ayına kadar olan dönemi kapsayan “kitlesel sivil kayıplarına ve Filistinlilere kasıtlı olarak dayatılan yaşamı tehdit eden koşullara” dikkat çekti. Komite, İsrail’in BM ve Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) emirlerine rağmen kuşatması, yardımları engellemesi, hedefli saldırıları ve sivilleri öldürmesinin “kasıtlı olarak ölüme, açlığa ve ciddi yaralanmaya neden olduğunu” söyledi. Komite, Gazze’deki mevcut savaş bağlamında bu kelimenin BM tarafından ilk kullanımında, İsrail’in Gazze’deki savaş uygulamalarının “soykırımın özellikleriyle tutarlı olduğunu” söyledi. İsrail’in “açlığı bir savaş yöntemi olarak kullandığı ve Filistin halkına toplu ceza uyguladığı” belirtildi.
İsrail bu tür suçlamalarla ilk kez karşılaşmıyor. Güney Afrika, Gazze savaşının 1948 BM Soykırım Sözleşmesini ihlal ettiğini öne sürerek geçen yıl UAD’ye dava açmıştı, İsrail ise bu suçlamayı reddetmişti. Hafta sonu BM destekli bir değerlendirmede, İsrail’in Ekim başından bu yana yoğun bir saldırı düzenlediği Gazze’nin kuzeyinde kıtlığın yakın olduğu uyarısında bulunuldu. BM Filistin Mülteci Örgütü sözcüsü Louise Wateridge, Agence France-Presse’ye (AFP) yaptığı açıklamada, operasyonun en az 100.000 kişiyi kuzey Gazze’den Gazze Şehri ve yakın bölgelere zorladığını söyledi.
