Reuters
Berkay Uçar, sekiz ay süren araştırmasının yalnızca birkaç başarısız görüşmeyle sonuçlanmasının ardından iş bulma umudunu neredeyse kaybetmiş durumda.
Başkent Ankara’da anne ve babasıyla birlikte yaşayan 24 yaşındaki yazılımcı Uçar, Türkiye’de sayısı hızla artan umutsuz iş arayanlardan biri. Ona göre işsizliğin manevi bedeli mali yükünden daha büyük.
“Maaşım ve diğer beklentilerim asgari düzeyde ama hâlâ iş bulamıyorum. Psikolojik olarak çok zorlanıyorum. Umudumu yitiriyorum.”
Recep Tayyip Erdoğan’ın ekonomik ortodoksluğa ani dönüşünden bu yana geçen on sekiz aydan bu yana, agresif faiz artışları ve yükselen enflasyonu dizginlemeye yönelik diğer sıkılaştırıcı önlemler, iş arayanların iş bulma umutlarını giderek baltalıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, yeni ekonomik programın uygulamaya konulduğu Haziran 2023’ten bu yana iş bulma umudunu kaybeden ve aktif olarak iş aramayı bırakanların sayısı yüzde 30 civarında arttı.
Veriler, üçüncü çeyrekte bu kategoride işsiz sayılmayan 2,17 milyondan fazla kişinin bulunduğunu gösteriyor.
Türkiye’de işsizlik oranı eylül ayında yüzde 8,6 seviyesinde gerçekleşirken, yaklaşık 3,1 milyon kişi iş arıyor ancak ekonomistler bunun işgücü piyasasındaki gerçek tabloyu yansıtmadığını ve gelecek yıl için görünümün çok daha kötü olduğunu söylüyor.
Türkiye’nin, daha önce Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından savunulan düşük faiz politikasını terk eden U dönüşü politikası, ihracatı artırmayı, enflasyonu düşürmeyi ve aşırı ısınan ekonomiyi yeniden dengelemeyi amaçlıyor. Ancak kronik yaşam maliyeti krizinin yarattığı ekonomik acı, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) popülaritesini zedeledi.
Hükümet şu anda enflasyonla mücadeleye kararlı – yükselişe geçen yabancı yatırımcıların da dikkatini çekiyor – ancak işçilerin artan endişesi, tam da yıllık enflasyonun nihayet düşüşe geçtiği bir dönemde, Erdoğan’ın gelecek yıl bu yolda kalma kararlılığını test edebilir.
Sanayi üretimi art arda dört aydır düştü ve GSYİH büyümesi ikinci çeyrekte %2,5’e yavaşladı. Kötüleşen talep görünümü ve yüksek borçlanma maliyetleri, özellikle hazır giyim ve tekstil gibi imalat sektörlerinde şirket işten çıkarmalarını tetikledi.
Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, bu ay hükümetin ekonomik programın geçici olumsuz etkilerini sınırlamak için önlemler aldığını, artan güven ve daha iyi küresel koşulların istihdamı ve ihracatı destekleyeceğini söyledi.
Çaresizlik hissi artıyor
Tam adını vermeyen 29 yaşındaki Sema da iş aramaktan vazgeçenlerden biri. Reklamcılıkta iş bulmak için İstanbul’a taşındı, ancak umudunu yitirdi ve kiradan tasarruf etmek için batıdaki Kütahya’daki ailesinin evine geri döndü.
“Param yok ve çaresizlik içindeyim. Artık iş aramıyorum çünkü dışarıda benim için hiçbir şey olmadığını biliyorum. Sanki bir yerlerde yanlış bir şey yapmışım gibi kendimi işe yaramaz, çaresiz ve başarısız hissediyorum” dedi.
Analistler, geleneksel işsizlik verilerinin sorunun boyutunu yansıtmadığını söylerken, Ankara TOBB ETÜ Üniversitesi Sosyal Politika Araştırma Merkezi araştırmacısı Aylin İngenç Eker, daha doğru bir tablo elde etmek için ek endeksler hesaplıyor.
İş kalitesi ve enflasyonun etkisini dikkate alan hesaplamalara göre, insanların yaşadığı ekonomik zorlukları analiz eden endeks, yeni ekonomik programın başlamasından bu yana neredeyse pandemik seviyelere yükseldi.
Üçüncü çeyrekte istihdam 136.000 kişi arttı. Ekonomistler bu artışı, Türkiye’nin güneyinde Şubat 2023’te yaşanan yıkıcı depremin vurduğu bölgeleri yeniden inşa etmek için işçilere duyulan ihtiyaç ve turizm sektöründe artan talep ile ilişkilendirdi.
Analistler, Ankara’nın asgari ücreti yeniden artırmasının beklendiği 2024 yılı sonunda enflasyonu dizginleme taahhüdünde büyük bir sınavla karşı karşıya olduğunu söylüyor. Büyük bir artış, işçilerin gerçek gelir kayıplarını telafi etmelerine yardımcı olabilir, ancak halihazırda zor durumda olan işletmeler için işgücü maliyetlerini de artırabilir.
Ekonomist Can Fuat Gürlesel, asgari ücretteki olası yüzde 25-30’luk artışın firmaların personel çıkarmasına yol açabileceğini ancak bunun daha azının çalışanlar için yeterli olmayacağını söyledi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası yıl sonu yıllık enflasyonun %44 olacağını tahmin ediyor.
“Yüzde 25’lik bir artış yönetilebilir, ancak yüzde 30 maksimum sınır, kırmızı çizgi. Tüm şirketlerin, özellikle de imalat sektöründe, personeli işten çıkarmadan bunu halledebileceğinden emin değilim” dedi.
“Bu ekonomide hiçbir sektör yüzde 30’un üzerinde asgari ücret artışını kaldıramaz.”
